Koncesja turystyczna nr 3 z dnia 5.11.1999r. wydane przez Wojewodę Kujawsko - Pomorskiego

Inowrocław w średniowieczu

Obserwując wyludnianie naszego miasta w ostatnich latach oraz upadek wielu zakładów pracy / chociażby w ostatnich tygodniach przykład Huty „IRENA”, kiedyś dumy naszego miasta / popatrzmy na czas kiedy INOWROCŁAW był jednym z najważniejszych ośrodków Polski…

W czasach swej świetności, m.in. w XV wieku, Inowrocław był pięknym miastem, a zarazem okazałą warownią. Zarządzał nim burmistrz oraz pięciu rajców. Miasto o powierzchni 16 ha otoczone było wysokim 5-metrowym murem o długości 1800 m zbudowanym z kamieni polnych i cegieł. Wokół muru biegł teren obronny o szerokości 150 metrów, najpierw rów, potem 2 wały oraz rów zewnętrzny. Mur miał 16 baszt i 3 bramy, tj. bramę bydgoską przy obecnej ul. Królowej Jadwigi (obok poczty), bramę toruńską, zwaną także warszawską lub żydowską, na ul. Św. Ducha (obok Kopalni Soli) oraz bramę poznańską albo strzelińską (przy ul. Poznańskiej 4). W murze przy ul. Studziennej istniała furtka, którą ludzie wychodzili po dobrą wodę pitną do studni „Zbychora” usytuowanej przy skrzyżowaniu ul. Solankowej i Roosevelta. Baszty powierzono poszczególnym cechom, które w razie napaści broniły przeznaczonej im części murów.
Na rynku znajdowała się wieża ratuszowa, wysoka na 32 metry. W kącie południowo-zachodnim miasta wznosił się kościół parafialny Św. Mikołaja, w drugim kącie miasta, północno-zachodnim, stał murowany zamek starościński, kiedyś rezydencja książąt kujawskich. Północno-wschodnią część miasta obejmował otoczony osobnym murem kościół i klasztor OO. Franciszkanów, składający się z gwardiana i 15 zakonników.

Handel w mieście odbywał się na rynku i placu przed bramą bydgoską, gdzie swoje interesy przez 3 dni prowadzili kupcy udający się do Torunia i Gdańska. Jatki rzeźnickie, piekarnie i kramy kupieckie położone były przy ulicach Rybnickiej i Rzeźnickiej. Targi odbywały się raz w tygodniu, początkowo we wtorki, później w soboty.
W pobliżu bramy toruńskiej znajdował się murowany kościół Św. Ducha, obok którego stał drewniany szpital dla 12 biednych. Przed bramą poznańską usytuowany był drewniany kościół Św. Krzyża, z gościńcem dla przyjezdnych, którzy nie zdążyli do miasta przed zamknięciem bram. W miejscu, gdzie dziś mieści się siedziba PTTK oraz sklep „Maraton” (zbieg ulicy Królowej Jadwigi i Narutowicza), stał drewniany kościół Św. Jakuba z dzwonnicą o trzech dzwonach. Rozgłos tych dzwonów, jak głosi podanie, słychać było w Jaksicach i Kościelcu. Przy ulicy Toruńskiej (obecnie parking) znajdował się kościół Bożego Ciała z 1480 roku. Remontowany wcześniej, ale mocno zniszczony rozebrano w 1825 r. W roku 1831 oraz 1849 pochowano w tym miejscu 226 osób zmarłych na cholerę. Starsi mieszkańcy jeszcze dziś przypominają sobie, że to miejsce nazywano „cmentorek”.

Poza murami miasta na północny-wschód, na pagórku, wznosił się piękny kościół, dzisiejszy Najświętszej Panny Marii, zbudowany w stylu romańskim. Był to kościół parafialny dla najstarszej osady inowrocławskiej – Starego Miasta. Żydzi mieli swą bożnicę przy ulicy Wałowej. Wokół miasta rozciągały się 3 przedmieścia: wspomniane już Stare Miasto obok kościoła NPM, Batkowo albo strzelińskie przedmieście (tereny przed budynkiem Starostwa w kierunku Rąbina) oraz Stodoły albo bydgoskie przedmieście między ulicą Młyńską i Marcinkowskiego. Na Starym Mieście i Stodolnem stały dwa czynne wiatraki. Ważnym symbolem miasta była Wieża Ratuszowa. Inowrocławska wieża ratuszowa należała do najstarszych pomników jeszcze Polski piastowskiej. Kiedy i przez kogo została wybudowana, nie wiadomo… Można jednak przypuszczać, że została wzniesiona w latach 1350 – 1370, za czasów króla Kazimierza Wielkiego i była jedną z najpiękniejszych w tamtym czasie w Polsce. Wieża zbudowana była z cegły na planie kwadratu o boku 9,4 m w północno-zachodniej części rynku. Miała 7 kondygnacji o wysokości 32 m i podziemne więzienie. Tak okazałe murowane wieże ratuszowe miał tylko Toruń, Wrocław, Kraków i Poznań. Zapewne wzorcem dla wieży inowrocławskiej była wieża toruńska, najstarsza (1274 r. 23,5 m wysokości) z wież rynkowych w środkowej Europie.
Przeznaczenie wieży prawdopodobnie wyglądało następująco: piwnica służyła za więzienie dla łotrzyków, na I piętrze sala na posiedzenia rady, sąd, wyżej skarbiec, archiwum, kancelaria, najwyższe kondygnacje to wartownia i dzwony. Dzwony informowały o najważniejszych wydarzeniach w mieście, ogłaszały zamykanie i otwieranie bram miejskich , nawoływały na posiedzenia rajców, ostrzegały o pożarze oraz o zbliżającym się do bram miasta wrogu. W ciężkich sytuacjach służyła jako miejsce schronienia dla niewielkiej grupy ludzi. Ogółem miała 10 pomieszczeń i mieszkanie służbowe dla strażników. Zgodnie ze spisem inwentarza z 1647 roku, obok wieży stał drewniany ratusz , a na rynku znajdowały się drewniane budynki handlowe. W tamtych czasach rynek miał formę kwadratu o bokach 140 metrów i sięgał aż do dzisiejszej ulicy Kościuszki. Wieża paliła się w dniach 4/5 września 1431 roku podczas napaści krzyżackiej. Spłonęły wówczas przywileje lokacyjne miasta. Mocno została zniszczona także w latach1655-8  podczas potopu szwedzkiego oraz w 1775 roku ogarnięta pożarem. Ratusz czynny był do lat trzydziestych XIX wieku. Wieża przez kilka wieków opierała się najrozmaitszym zawirowaniom historycznym i politycznym, jakie miały miejsce w bogatej i burzliwej przeszłości Inowrocławia, aż w roku 1869 osunęła się południowa część ściany. Zniszczoną, wysłużoną, pamiętającą czasy wzlotów i upadków naszego miasta wieżę rozebrano w 1878 roku.

Bronisław Majewski

wieża ratuszowa

ruiny kościoła Maryi Panny 1879 r.

Kaplica Bożego Ciała

Kościół Św. Ducha