Koncesja turystyczna nr 3 z dnia 5.11.1999r. wydane przez Wojewodę Kujawsko - Pomorskiego

Inowrocław w Średniowieczu

Słowo wstępne

Średniowieczny Inowrocław uchodzi za duże i tajemnicze miasto, chociaż dzisiaj śladów dawnej świetności trudno się doszukać. Mimo wszytko Inowrocław ma szczęście, leży na Szlaku Piastowskim, jedną z najbardziej rozpoznawalnych turystycznie tras w Polsce. Miasto znane jest z kamiennego, romańskiego kościoła. Tyle pozostało z dawnej świetności ośrodka, ale czy tylko tyle? Z pomocą przychodzi niniejsza praca. Nie jest to książka naukowa, zgłębiająca zakamarki przeszłości, ustalająca nowe fakty i wysuwająca kolejne hipotezy. Opracowanie to stawia sobie znacznie skromniejsze cele, ale za to równie istotne. Ma przywołać i odkurzyć miejsca i osoby związane z dawnym Inowrocławiem, zwrócić uwagę na wielkość i znaczenie miasta. Książka ma osobisty, autorski charakter. Można mieć inne zdanie w wielu zaprezentowanych kwestiach, można mieć odmienną interpretację faktów ale z jednym należy się zgodzić, że widać w niniejszym opracowaniu ducha średniowiecznego Inowrocławia. Nieustanne przypominanie o przeszłości miasta wydaje się być czymś naturalnym, gdyż kształtuje poczucie dumy wśród jego mieszkańców a przyjezdnym daje garść informacji o przeszłości i orientację w przestrzeni miasta, która dawno zaginęła. Żyjąc dniem dzisiejszym nie zdajemy sobie sprawy ze zmian, które nawarstwiają się w naszym otoczeniu. Przechodząc przez plac czy ulicę, mijając nowoczesny obiekt bardzo często nie mamy świadomości, że dawno temu w tym miejscu znajdowała się wspaniała budowla, będąca chlubą ówczesnego miasta. Książka przywołuje także postacie królów i książąt epoki średniowiecza związanych z Inowrocławiem, którzy walnie przyczynili się do rozwoju ośrodka, a czasami zwyczajnie tutaj rezydowali czy pozostali na wieki w zapomnianych dzisiaj grobach. Książka ma przyczyniać się do przywrócenia pamięci o dawnym, zaginionym mieście i jest z pewnością wyrazem tęsknoty za minionymi latami, bólem z powodu rozbiórek dawnych obiektów i niemożności ich zachowania do dnia dzisiejszego. Może niniejsze opracowanie będzie inspiracją i skłoni innych do ukazywania nieznanego oblicza miasta w innych epokach.

dr hab. prof. nadzw.
Zbigniew Zyglewski

OD AUTORA

INOWROCŁAW jest jednym z najstarszych miast polskich. W ponad 1000-letniej historii  naszego państwa miał swoje okresy świetności, odgrywając znacząca rolę w dziejach Polski. Na przełomie XX i XXI wieku archeolodzy Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza z Poznaniu odkryli relikty osady, obok której odsłonięto pozostałości po najstarszej warzelni soli w Europie szacowane  na II-IV wiek n.e., w której w 5 tężniach  pozyskiwano sól. Tężnie były zlokalizowane w najmłodszej dzielnicy mieszkaniowej Inowrocławia na Osiedlu Rąbin. Świadczy to o tym, że  już w tak odległych wiekach działała tu prężnie funkcjonująca osada. Uzyskiwana tutaj sól służyła nie tylko  mieszkańcom, ale także do celów handlowych, sprzedawano ją kupcom podróżującym  szlakiem bursztynowym. W IX wieku Inowrocław należał  do państwa Polan, ale już w X w. wraz z całym regionem nadgoplańskim znalazł się w orbicie wpływów dynastii piastowskiej. 

Dynamiczny
rozwój miasta następuje w 1231 roku, kiedy książę Kazimierz Konradowic obejmuje
Kujawy w swoje władanie, a Inowrocław zostaje stolicą księstwa kujawskiego. Był
to władca bardzo energiczny, który polecił wybudować miasto na terenie
dzisiejszego śródmieścia, z dala od „starego miasta”, położonego wówczas obok
kościoła NMP. W 1238 roku sprowadził zakon franciszkanów, a także nadał miastu
prawo lokacji  oparte na prawie
magdeburskim. Aby zrozumieć, jak ważna i istotna  była to decyzja, należy dodać, że INOWROCŁAW
uzyskał prawa miejskie 4 lata wcześniej od Wrocławia, 15 – od Poznania, 19- od
Krakowa, 22- od Kalisza, 23- od Włocławka, 48- od Sandomierza i 108 lat od
Bydgoszczy. W Inowrocławiu miał Kazimierz swą rezydencję, dlatego miasto od
tego czasu staje się na długie lata głównym ośrodkiem społecznym, politycznym
 i gospodarczym na Kujawach. W XIII wieku Inowrocław był grodem
obronnym, stolicą samodzielnego księstwa kujawskiego. W tym czasie spełnia
ważną rolę polityczną, będąc miejscem zjazdów i układów, a od XIV wieku siedzibą
wojewodów inowrocławskich. Warto też przypomnieć, że Bydgoszcz przez 5 wieków
(od XIV do XVIII w.) należała administracyjnie do województwa inowrocławskiego.
Inowrocław może szczycić się tym, że dał Polsce dynastię królewską Piastów
kujawskich, jak Leszek Czarny, Władysław Łokietek czy Kazimierz Wielki, a także
odgrywał rolę czołowego ośrodka społeczno-politycznego średniowiecznej Polski.
Inowrocław  nie posiada jednak własnych
archiwów, bo był wielokrotnie napadany i palony, w wyniku czego zniszczeniu uległy
także symboliczne zabytki tamtych – jakże znakomitych dla miasta – czasów, jak
chociażby: wieża ratuszowa, kościół i klasztor zakonu franciszkanów, zamek
książęcy czy warowne mury obronne. Dziś miasto posiada nieliczne zabytki, jak
kościół NMP zwany „Ruina”, zbudowany w stylu romańskim z XII w., kościół
gotycki św. Mikołaja z XIII w. oraz małe fragmenty średniowiecznych murów
obronnych miasta.

Książka ta powstała, aby przybliżyć
mieszkańcom i miłośnikom INOWROCŁAWIA czasy odległych, ale jakże wspaniałych
dziejów naszego miasta. Chciałbym, aby to wydanie było powrotem do jego przeszłości, aby
czytelnicy chociaż trochę mogli przybliżyć sobie historię kiedyś tak pięknego i
ważnego w dziejach Polski miasta.

Średniowieczne mury obronne Inowrocławia

Kościół Franciszkanów

Wizerunek księcia Kazimierza Kujawskiego z Patery Archidiecezji Płockiej

dom pod Czarnym Orłem

wieża ratuszowa po zapadnięciu południowej ściany 1869 r.